Do:
Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich
Pani Teresa Anjinho
1 avenue du Président Robert Schuman
CS 30403
F-67001 Strasbourg Cedex
Francja

Od:
Stowarzyszenie Polska Wolna od GMO

Association GMO-Free Poland
Polska, Gliwice,

Warszawa, dnia 18 września 2025 r.

SKARGA

w sprawie naruszenia zasad dobrej administracji oraz praw obywateli Unii Europejskiej w procesie legislacyjnym dotyczącym Wniosku o rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie roślin uzyskanych za pomocą niektórych nowych technik genomowych oraz ich żywności i paszy, a także zmieniającego rozporządzenie (UE) 2017/625 (Dok. nr 2023/0226(COD): https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-5076-2025-INIT/en/pdf), (Komisja Europejska (2023). Wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie roślin uzyskanych za pomocą nowych technik genomowych, Bruksela. Plik międzyinstytucjonalny: 2023/0226(COD) wraz z dalszymi poprawkami i zmianami), zwane dalej Rozporządzeniem NGT, poparta stanowczym i formalnym żądaniem natychmiastowego zawieszenia dalszych prac legislacyjnych, dopóki i o ile wszystkie podniesione zarzuty nie zostaną w pełni i transparentnie wyjaśnione.

Część I

1.1 Przedmiot skargi

Niniejsza skarga dotyczy nieprawidłowości w działaniach instytucji Unii Europejskiej — w szczególności Komisji Europejskiej oraz Rady Unii Europejskiej — w związku z procesem legislacyjnym prowadzącym do przyjęcia Rozporządzenia NGT.

Skarga odnosi się w szczególności do następujących zarzutów:

1. naruszenia zasad przejrzystości i należytej staranności w procesie legislacyjnym,
2. pogwałcenia praw obywateli do udziału w procedurze legislacyjnej,
3. manipulacji harmonogramem legislacyjnym w celu ograniczenia debaty i przyspieszenia przyjęcia kontrowersyjnych rozwiązań bez wystarczającej kontroli społecznej.

Część II

Tło chronologiczne i kontekst prawny

Chronologia kluczowych wydarzeń i dokumentów

Poniższa oś czasu odtwarza proces legislacyjny zainicjowany przez Komisję Europejską w sprawie proponowanego rozporządzenia dotyczącego roślin uzyskanych przy użyciu określonych nowych technik genomowych (NGT). Przedstawia sekwencję działań i publikacji urzędowych na podstawie zapisów instytucjonalnych Komisji, Parlamentu Europejskiego, Rady oraz Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA).

Część III

Nadrzędny cel i sedno rozporządzenia NGT: osłabienie zabezpieczeń Dyrektywy 2001/18/WE

 3.1. Luki prawne

Jednym z podstawowych celów proponowanego rozporządzenia (COM/2023/411 final) jest celowe i istotne rozluźnienie środków bezpieczeństwa biologicznego ustanowionych uprzednio na mocy Dyrektywy 2001/18/WE¹.

Dyrektywa ta od lat stanowi filar polityki Unii Europejskiej w zakresie ochrony zdrowia publicznego i środowiska, skutecznie zapobiegając niekontrolowanemu uwalnianiu organizmów zmodyfikowanych genetycznie (GMO) do środowiska.

Proponowane zmiany nie tylko podważają te prawnie umocowane, ostrożnościowe zabezpieczenia — wprowadzają także luki prawne, które pozwalają je obchodzić, a nawet do tego zachęcają. Takie osłabienie regulacyjne stanowi bezpośrednie zagrożenie dla integralności prawa Unii oraz dla zasad pewności prawa i przezorności środowiskowej zapisanych w Traktatach.

Część IV

Modyfikacja definicji GMO w celu wyłączenia NGT spod regulacji

4.1. Wprowadzenie

Jednym z najbardziej fundamentalnych i problematycznych aspektów proponowanego rozporządzenia nt. NGT jest próba zdefiniowania na nowo pojęcia organizmu zmodyfikowanego genetycznie (GMO) w taki sposób, aby wyłączyć organizmy uzyskane przy użyciu nowych technik genomowych (NGT) z zakresu stosowania Dyrektywy 2001/18/WE.
     Ta modyfikacja stanowi celową manipulację prawną, sprzeczną z ugruntowanym prawem UE, w szczególności z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE). Podważa ona zabezpieczenia prawne zaprojektowane w celu ochrony zdrowia publicznego, bioróżnorodności i przejrzystości systemu żywnościowego, a zatem wymaga szczegółowego zbadania.

Część V

Manipulowanie terminologią naukową: od „precyzyjnego” (Precise) do „ukierunkowanego” (Targeted)

5.1 Wprowadzenie

Jednym z najbardziej wymownych przykładów manipulacji legislacyjnej w aktach dotyczących NGT jest zastąpienie terminu „precyzyjny” terminem „ukierunkowany” w kluczowych przepisach zmienionego projektu Rady (ST 5076/25).

Na pierwszy rzut oka zmiana ta może wydawać się nieznaczna, ale w rzeczywistości ma głębokie implikacje prawne, naukowe i regulacyjne. Usunięcie słowa „precyzyjne” osłabia naukowy charakter technologii edycji genów, podważa postrzeganie ryzyka i ułatwia deregulację. Ujawnia ona sprzeczność leżącą u podstaw podejścia Komisji i Rady: domyślne przyznanie, że edycja genomu nie jest w pełni kontrolowana, w połączeniu z decyzją polityczną o ograniczeniu zabezpieczeń zamiast ich wzmocnienia.

Część VI

Rozporządzenie umożliwia korporacjom kontrolę nad nasionami

6.1 Wprowadzenie — Niewidoczne konsekwencje deregulacji NGT

Jedną z najbardziej niepokojących, ale pomijanych konsekwencji proponowanego rozporządzenia NGT jest jego bezpośredni związek z własnością intelektualną (IP). Chociaż środek ten jest przedstawiany jako techniczne „uproszczenie” dla innowacyjnej hodowli, w praktyce otwiera on szerokie możliwości dla monopoli patentowych na nasiona i cechy hodowlane. Jeśli zostanie przyjęta, umożliwi niewielkiej grupie międzynarodowych firm biotechnologicznych uzyskanie i egzekwowanie wyłącznych praw do roślin modyfikowanych genetycznie, zmieniając europejskie rolnictwo w oparciu o licencje, tantiemy i zależność.

W niniejszym rozdziale wyjaśniono, w jaki sposób:

•    ponowne zdefiniowanie i błędna klasyfikacja upraw NGT,

•    wprowadzenie na późnym etapie klauzul dotyczących patentów oraz

•    brak zabezpieczeń chroniących rolników

razem tworzą strukturalną ścieżkę do kontroli nasion opartej na patentach, ze szkodą dla rolników, różnorodności biologicznej i suwerenności żywnościowej w UE.

Część VII

Mechanizm legislacyjny Unii Europejskiej jako narzędzie manipulacji – analiza zmian i poprawek wprowadzonych przez Komisję Europejską i Parlament Europejski do Rozporządzenia NGT oraz ich konsekwencje dla państw członkowskich

7.1. Wprowadzenie do analizy mechanizmów manipulacji legislacyjnej

Tworzenie prawa w Unii opiera się na przejrzystości, uczestnictwie i odpowiedzialności (art. 10–11 TUE) oraz na podstawowym prawie do dobrej administracji i przejrzystości (art. 41 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej).¹ Jednak sposób postępowania legislacyjnego w odniesieniu do rozporządzenia w sprawie organizmów uzyskanych dzięki nowym technikom genomowym (NGT) wykazuje systematyczne odstępstwa od tych zasad.

W niniejszej sekcji przedstawiono w uporządkowany sposób, w jaki sposób Komisja Europejska i Parlament Europejski opracowały skróty proceduralne i nowe definicje, aby zneutralizować demokratyczną kontrolę i wykluczyć znaczącą interwencję państw członkowskich i opinii publicznej na kluczowych etapach.

Nie są to pomyłki administracyjne, lecz elementy celowego projektu proceduralnego, który ukrywał przed forami krajowymi i społeczeństwem obywatelskim decydujące zmiany, umożliwiając przyjęcie ostatecznego tekstu bez rzeczywistej możliwości zakwestionowania jego treści przez państwa członkowskie lub przeprowadzenia świadomej debaty na temat jego skutków prawnych.

Aby zilustrować zakres tych niedociągnięć, w kolejnych sekcjach systematycznie analizujemy mechanizm legislacyjny zastosowany przez Komisję i Parlament. Analiza wskazuje kluczowe etapy, na których stopniowo zniesiono zabezpieczenia demokratyczne na rzecz deregulacji, co miało bezpośrednie i daleko idące konsekwencje dla praw obywateli UE i suwerennych kompetencji regulacyjnych państw członkowskich – wynik ten był wyraźnie zgodny z interesami podmiotów związanych z biotechnologią.

                             ———————————————————–

Pełny tekst Skargi wraz z załącznikami znajduje się na stronie Stowarzyszenia Polska Wolna od GMO – https://www.polskawolnaodgmo.org/2025/09/30/w-obronie-przed-roslinami-ngt-nowymi-gmo/, zaś spis treści skargi na stronie: https://doprawdy.info/2025/10/skarga-do-europejskiego-rzecznika-praw-obywatelskich-spis-tresci/

Źródło obrazka: File:Logo of the European Ombudsman.svg – Wikimedia Commons, na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 International.